We zijn nu al een tijdje 'onderweg' in deze crisistijd, veroorzaakt door het coronavirus.

Het hele leven staat op zijn kop, er verandert van alles. We moeten van alles veranderen en de vraag blijft of het ooit weer zo zal zijn zoals vroeger. Persoonlijk denk ik van niet; er komt echt een 'nieuw' normaal waarin we andere gebruiken kennen met en naar elkaar. 

Is dat slecht nieuws? Nee, ook hier denk ik persoonlijk van niet.

Ook afscheid nemen van een dierbare, ook de uitvaart zelf; het ziet er allemaal anders uit en ook hier is de vraag of het ooit weer zo zal worden zoals 'vroeger'. 

Op social media, maar ook op TV en in kranten lees en hoor ik verhalen over hoe moeilijk het nu wel niet is om afscheid te nemen van iemand, omdat er niets kan zoals je zou willen, je niet allemaal mensen kunt uitnodigen en het rouwproces zo een enorme deuk krijgt.

Vanaf het begin van de maatregelen heb ik het ook op een meer positieve manier bekeken. Laten we niet kijken naar wat er nu allemaal niet meer kan, maar juist de blik vooruit richten en kijken naar wat er wel mogelijk is en hier eventueel andere manieren bij bedenken om hetzelfde te bereiken. En dat kan!

Nu heb ik inmiddels aardig wat uitvaarten mogen verzorgen in deze tijd. Ja, de eerste keren voelde ik mijzelf vreemd. Andere manieren bedenken, rekening houden met nieuwe regels, het was erg wennen. Ook het afscheid zelf; rekening houden met de afstand, mensen adviseren geen hand te geven, geen consumpties na afloop... Voor iedereen een vreemde situatie, het voelt gewoon niet vertrouwd.

Maar in de loop van de tijd zie je juist ook heel mooie dingen ontstaan. Een andere manier bedenken om medeleven te betuigen bijvoorbeeld. Van het vertrouwde (de hand of knuffel) moeten we af. Mensen leggen nu hun hart op het hart, kijken elkaar diep in de ogen en spreken hun condoleance uit. Wow! Eigenlijk komt dat veel meer binnen, alsof het meer 'gemeend' over komt op de naasten. Van een afstand kijk ik toe en vind ik dat gewoon mooi om te zien. 

Dan de max. 30 personen. Inderdaad; er zijn situaties waarbij er echt veel meer mensen zouden worden uitgenodigd, te denken bijvoorbeeld aan een jong persoon die is overleden en overal bekend was. Maar vaak krijg ik nu te horen dat mensen echt goed moeten nadenken wie ze uitnodigen, wie het meest dichtbij stonden. In het begin is dat ook 'wennen' en voelt het vreemd. Maar na afloop hoor ik dan dat nu echt de meest belangrijke personen erbij waren en niet diegenen die je nog nooit hebt gezien, maar wel de overleden persoon kende. "Alsof het dan nu ook echt meer intiem is."

Je wordt nu gedwongen om goed over de genodigden na te denken, in plaats van maar aan iedereen een kaart te sturen of een advertentie te plaatsen en maar zien wie er allemaal gaat komen. 

Je bent, als nabestaande, dan nu echt meer bewust bezig met de genodigden.

Mensen die nu niet bij het afscheid kunnen zijn door de maatregelen, worden door de naasten gevraagd thuis een kaars te branden op het tijdstip van het afscheid. Ook een mooie vernieuwing. Niet dat het voorheen niet kon, maar je dacht er nooit zo over na. Of alles nu in de toekomst weer zal worden als 'vroeger' of niet; dit is zeker een mooi idee om erin te houden. Er zijn altijd wel mensen die niet kunnen komen door ziekte, werk, verblijf in het buitenland, enz. Met een ritueel betrek je diegenen er toch bij en weet je ook dat ze op dat moment bij het afscheid op afstand aanwezig zijn.

Persoonlijk denk ik dat een afscheid in deze tijd zeker niet minder mooi kan zijn. Of minder intiem, tegen de wensen in, noodgedwongen. Ik denk dat een afscheid in deze tijd juist ook nog meer intiem kan zijn. Buiten de muren van een aula of crematorium kun je veel mensen in een erehaag laten staan om een laatste groet te brengen, binnen de muren neem je met de meest dierbare personen samen afscheid.

Nee, hiermee zeg ik absoluut niet dat het altijd maar zo moet blijven. Zeker niet. 

Maar juist in deze tijd heb ik mooie, nieuwe rituelen mogen bedenken, samen met mijn vaste ritueelbegeleider. Prachtige momenten mogen beleven die in de 'oude tijd' misschien niet waren gedaan.

In deze tijd hebben ik en de naasten die ik heb mogen begeleiden, ondanks alles, ook een 'goed' gevoel overgehouden. Er is elke keer een waardig afscheid gerealiseerd. 

Anders misschien, ja. Maar niet minder passend.